Instrumenten
Publiekrechtelijke instrumenten
De publiekrechtelijk instrumenten kunnen alleen worden ingezet als wetgeving daartoe de gemeente de bevoegdheden en de middelen geeft. Zonder wettelijk grondslag is er geen publiekrechtelijk instrument te creëren.
Privaatrechtelijke instrumenten
Privaatrechtelijke instrumenten zijn instrumenten die zijn gebaseerd op de eigendommen van de gemeente en de wijze waarop deze voor de (warmtenet) ontwikkelingen kunnen worden ingezet. De gemeente is naast haar wettelijke taken ook als eigenaar deelnemer aan het privaatrecht.
Tabel 3: Instrumenten die de gemeente kan inzetten bij de ontwikkeling van een collectieve warmteoplossing
Type instrument | Instrument | Toelichting | Type rol |
Publiekrechtelijk | Subsidies aan afnemers en/of initiatiefnemers van collectieve warmteoplossingen. Een subsidie houdt geen risicodragende participatie in. Voldoet de subsidieontvanger niet aan de voorwaarden waaronder de subsidie wordt verleend, dan wordt de subsidie niet toegekend en moet deze mogelijk worden terugbetaald. De gemeente loopt geen risico met betrekking tot de exploitatie en verwerft geen eigendom van bijvoorbeeld een warmtenet. | Subsidie wordt ingezet om onderzoeken te stimuleren (bijvoorbeeld brononderzoek) of om bij te dragen aan isolatiemaatregelen van burgers | Stimulerend |
Subsidie wordt ingezet om ruimere middelen ter beschikking te stellen, door bijvoorbeeld eenmalig de aansluitkosten van bewoners af te dekken | Faciliterend | ||
Er kan een startsubsidie verstrekt worden om de ontwikkeling van een warmtenet op gang te brengen. Of een financiële bijdrage om de onrendabele top voor een bepaalde periode af te dekken | Co-creatie | ||
Het vaststellen van een verordening. Deze verordening heeft als doel de markt te ordenen en er voor te zorgen dat de omvang van de aan te wijzen gebieden waar een warmtenet kan worden aangelegd voor exploitanten tot een reële businesscase kan leiden. | Partijen kunnen zich aanmelden om een vergunning te krijgen voor de aanleg en exploitatie van een warmtenet | Stimulerend en/of faciliterend | |
De verordening is niet geschikt als co-creatief instrument, aangezien deze het initiatief laat bij de burger/bedrijven en slechts voorwaarden stelt | |||
De omgevingswet. Op basis van de (uitkomsten van) Regionale Energie Strategie en de Omgevingsvisie, kan de gemeente besluiten een warmtetransitieplan vast te stellen en daarin per wijk aangeven hoe de energie-infrastructuur zal worden vormgegeven. | In dat plan kan een gebied worden aangewezen als gebied waar is gekozen voor de aanleg van een warmtenet. Hier wordt ook beschreven hoe bewoners, bedrijven, maatschappelijke organisaties en bestuursorganen bij de voorbereiding worden betrokken en wat de resultaten daarvan zijn. | Stimulerend en/of faciliterend | |
Privaatrechtelijk | Het in de markt zetten van een warmteconcessie op basis van het eigendomsrecht van de publieke ruimte. Een concessie is een overeenkomst waarbij de gemeente een exclusief recht verleend aan een warmtebedrijf in een bepaald geografisch gebied voor een bepaalde periode, waarbij dat warmtebedrijf voor eigen rekening en risico de aanleg en exploitatie van het warmtenet op zich neemt. | Een warmteconcessie is een faciliterend instrument van de gemeente | Faciliterend |
Deelneming of participatie in een (eigen) warmtebedrijf. Dit houdt in dat de gemeente in een bestaand of een op te richten privaatrechtelijke rechtspersoon aandelen verwerft of kapitaal stort (bijvoorbeeld een lening verstrekt). Dat kapitaal kan de gemeente verliezen als de rechtspersoon failliet gaat of wanneer de rechtspersoon het niet meer terug kan betalen. Als de gemeente een krediet verstrekt kan zij daar voorwaarden aan verbinden of als zij in het aandelen verkrijgt kan zij zeggenschap verwerven in die rechtspersoon. | In deze situatie wordt de gemeente mede verantwoordelijk voor de rechtspersoon. Een voorbeeld hiervan is als de gemeente onder voorwaarden zelf een warmtebedrijf opricht. Dit warmtebedrijf kan een warmtenet aan leggen en en de exploitatie daarvan uitbesteden. Wanneer het gemeentelijke warmtebedrijf eigenaar blijft van het net en de exploitatie door een marktpartij wordt uitgevoerd neemt de gemeente een co-creërende rol aan. Ook kan de gemeente aandelen verwerven in een warmtebedrijf en daarin risicodragend participeren (de storting van kapitaal in aandelen, kan dan worden gezien als de financiële bijdrage van de gemeente). In deze situatie zal de gemeente als aandeelhouder invloed uitoefenen op de wijze waarop die onderneming wordt gerund. | Co-creatie |